راهنمایی نوجوانان برای زندگی اجتماعی بهتر

نوجوانان در مرحله ای از زندگی هستند که باید برای دوران بزرگسالی آمادگی پیدا کنند. به این جهت اگر در دوره دبستان عملا آنان را به کارهای مختلف زندگی واداریم و به آنان مسئولیت هایی واگذار کنیم می توانیم اطمینان یابیم که تا حدود زیادی در اجرای این منظور توفیق یافته ایم. برای انجام این امر بهتر است از دبیرستان آغاز کنیم و تا جایی که ممکن است برخی از کارها را به دانش آموزان واگذاریم.

برخی از روانشناسان، معتقدند؛ نوجوانان را به سه طریق می توان راهنمایی کرد:

1. ایجاد محیط مساعد برای رشد و پرورش

2. کمک به نوجوانان در انتخاب شغل

3. شناخت نوجوانان از راه مشاوره و روان درمانی

تاثیر محیط در پرورش نوجوانان

محیط نوجوانان را نمی توان و نباید هم مانند محیط کودکان خردسال زیرنظر و مراقبت شدید قرار داد، بلکه آنان را تشویق نمود تا از راه فعالیت های شخصی تجربه های ارزنده بدست آورند. در ضمن لازم نیست محیط خانه و جامعه را برای رشد و فعالیت نوجوانان آماده و مساعد ساخت و از هیج کوششی برای از بین بردن شرایطی که با رشد آنان سازگاری ندارند دریغ نمود، مکان هایی که برای زندگی و فعالیت آنان مناسب نیستند رها یا نوسازی شوند، وضع مالی و تحصیلی آنان تا حدودی که ممکن است بهبود یابد، ورزشگاه ها و محلهای تفریحات سالم در اختیار آنان قرار گیرد، همکاری و تماس های معقول میان نوجوانان پسر و دختر، فراخور امکان بوجود آید و با نوجوانان بزه کار سخت و ظالمانه رفتار نشود، برای آنان برنامه های سازنده و دوره های کارآموزی تنظیم گردد.

هرچند خوشبختانه از مدتی پیش دگرگونی ها و پیشرفت های چشمگیری در زمینه تربیت و آسایش نوجوانان حاصل شده است اما هنوز خیلی مانده تا به کمال مطلوب برسیم. اگر به جهاتی ممکن نباشد وضع نوجوانان را بهتر ساخت، باید تا می توان کوشش نمود آنان را از اثرات زیانبخش ناکامی ها و محرومیت های نوجوانی برکنار داشت. در واقع یکی از وظایف مهم آموزش و پرورش آن است که کودکان و نوجوانان را در برابر دشواری ها به پایداری و سرسختی عادت دهند یا دست کم به آنان شکیبایی بیاموزند.

برای رسیدن به هدف های بالا باید به موارد زیر توجه نمود :

1. تجربه های کافی

نوجوانان باید تجربه های فراوان بیاموزند، یعنی برایشان وسایلی فراهم کنیم تا از راه تجربه به کشف هایی نایل شوند. در واقع تجربه دست اول توانایی و نیروی محرک آنان را به نحو قابل ملاحظه ای افزایش می دهد. شاید هیج چیز در تکمیل شخصیت نوجوانان از لحاظ رشد عقلی و اجتماعی موثرتر از تجربه های عملی نباشد.

2. آزادی لازم

 آزادی برای پیگیری هدف ها و آرمان های نوجوانان به پیشرفت و کوشش آنان کمک می کند.

3. پیوند موثر

رابطه ی صمیمانه و محرمانه با فرد یا افراد دلسوز به طوری که نوجوانان بتوانند نیازها و خواست های واقعیشان را اظهار کنند و در رفع مشکلاتشان یاری بخواهند. نبودن چنین رابطه ای سردرگمی و اثرات نامطلوب در نوجوانان پدید می آورد.

4. فرصت مناسب

ایجاد فرصت برای همکاری با گروه های همسن و مورد علاقه ی نوجوانان از اهمیت تربیتی بالایی برخوردار است. نوجوانان از این که خود را افرادی مفید و موثر ببینند احساس اهمیت می کنند. این امر در پویایی و سلامت روانی آنان کارساز است.

کمک در انتخاب شغل نوجوان

یکی از نیازهایی که نوجوانان را به خود مشغول می دارد انتخاب کار و پیشه برای زندگی آینده است. برخی از آنان در انتخاب شغل هدف مشخصی ندارند، بلکه برای آن که صرفا شغلی داشته باشند به هر کاری دست می زنند. گروهی از نوجوانان به کارهایی ابراز علاقه می کنند که استعداد و توان آنان خارج است و گروهی دیگر به مشاغلی دلبستگی نشان می دهند که با امکانات بدنی و روانی آن ها سازگاری ندارند. در این سرگشتگی ها تنها مربیان دلسوز و دانا و روانشناسان باتجربه نوجوانان را به انتخاب مشاغلی راهنمایی می کنند که برایشان امید موفقیت و خوشبختی وجود دارد. هنگامی که می توانیم نوجوانان را در انتخاب شغل صحیح و مناسب راهنمایی کنیم که قبلا از تجربیات و مشاهدات مربیان و همچنین از راه آزمون های گوناگون به درجه شایستگی، علاقه و وفقیت های تحصیلی آنان پی برده باشیم. پس از فراهم ساختن چنین پیش بینی هایی باید برایشان دوره های کارآموزی ترتیب داد. در این دوره ها نوجوانان علاوه بر آن که با یک رشته الگوهای زفتاری جدید آشنا می شوند تا توانایی و کارآیی لازم را به دست آورند ذوق و سلیقه خود را نیز به آزمایش می گذارند.

هرگاه نوجوانان در دوره های کارآموزی که مقدمه انتخاب شغل به شمار می آید، تجربه های مطلوب و ارزنده ای کسب کنند، ممکن است بعدها در انجام وظایف شان افرادی جدی، فعال، صمیمی و درستکار بار آیند. اما اگر از همان آغاز به عادت های ناپسندی مانند: سهل انگاری، طفره رفتن، بد انجام دادن کار (به اصطلاح؛ سمبل کردن)، عدم احساس مسئولیت یا سخت گیری های بی جا به زیردستان، پرخاشگری بی دلیل و جر آن خو کنند، مسلما اثرات ناگواری پدید می آورند و آنان را با ناکامی رو به رو می سازند.

مشاوره و روان درمانی برای نوجوانان

در تربیت کودکان و نوجوانان باید واقع بین بود. یکی از عواملی که رشد و پرورش نوجوانان را با شکست توام می سازدزیاده خواهی و جاه طلبی بی اساس پدر و مادران است. برخی ها اصرار دارند فرزندان کم هوش یا ضعیف شان را به مدارس سطح بالا بفرستند؛ بدیهی است چنین شاگردانی در این گونه آموزشگاه ها احساس خوشبختی و پیشرفت نمی کنند. زیرا علاوه بر آن که از انجام تکلیف های مربوط ناتوانند شاگردان قوی و باهوش آنان را به بازی نمی گیرند. در نتیجه درس و محیط مدرسه برایشان همچون کابوسی وحشتناک جلوه می کند و موجب تنش و ناراحتی روانی آنان می گردد. نوجوان هنگامی در کلاس احساس خوشبختی و پیشرفت می کند که مورد قبول همکلاسی ها واقع شود و بتواند از عهده درس و برنامه برآید. نوجوان معمولا از توانایی ها، خواست ها و نیازهایش آگاهی دارد، به این جهت باید به او فرصت داد تا درباره اموری که برایش اهمیت حیاتی دارند اظهارنظر کند.

با همه این ها نوجوانان به مشاوره و راهنمایی درست و معقول نیز نیاز دارند. دشواری راهنمایی به ویژه در مورد نوجوانان کم سن، در این است که بسیاری از آنان مقاصدشان را با صراحت اظهار نمی کنند، درباره خودشان اطلاعات کافی ندارند و نمی توانند حالت های درونی و روانی شان را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند. از این رو نوجوانان در فعالیت های گروهی بهتر خودشان را نشان می دهند، زیرا افراد گروه انگیزه خوبی برای بیان حالت های روانی آنان به شمار می روند. البته اینگونه رفتار درمانی ها هنگامی برای نوجوانان ثمربخش و ارزنده اند که پدر و مادران نیز با معلمان و مربیان همکاران کنند و رفتار یکسانی پیش گیرند وگرنه اختلاف روش نه تنها موجب گمراهی نوجوانان می شود بلکه آنان را به مقررات اجتماعی و نظام رشد و تربیت بدبین و بی اعتماد می سازد.