ترس کودکان از صحبت کردن در جمع

برای برخی کودکان، صحبت کردن در جمع فرصتی برای نشان دادن افکار آن­هاست؛ ولی برای برخی دیگر، یک فشار روانی شدید است. «مایکل» هشت ساله در حالی که سر کلاس نشسته است، امیدوار است که معلم اسمش را نخواند. او پاسخ سوال معلم را می­داند؛ اما از اینکه بخواهد در برابر همة دانش ­آموزان کلاس صحبت کند، هراسان است. او در برابر دیگران نه تنها پاسخ سؤال را فراموش می­کند بلکه، دچار تپش قلب و خشکی دهان می­شود. پاسخ اشتباه با خنده ­های زیر زیرکی همکلاسی­ها به تجربة بسیار تلخی می­انجامد که اضطراب کودک را در حین صحبت کردن میان عموم، تشدید می­کند.

بسیاری از بزرگسالان، ترس «مایکل» را درک می­کنند. در صورت عدم درمان، این ترس می­تواند به ­قدری شدت یابد که به یک فوبی واقعی بدل شود. این نوع ترس، یکی از معمول­ترین ترس­های کودکان و حتی بزرگسالان به­ شمار می­رود که معمولاً از دبستان شروع می­شود. بدین صورت که چند بار تپق زدن هنگام خواندن متن درس با صدای بلند، آغازگر اضطراب است. بعضی از دانش ­آموزان، به عمد پشت سر بلند قدترین دانش ­آموزان کلاس می­نشینند تا معلم آن­ها را نبیند. ما حتی دانشجویانی را دیده ­ایم که برای خودداری از دفاع پایان­نامه که محتاج صحبت کردن در جمع است، هنوز فارغ ­التحصیل نشده ­اند.

از آنجا که این نوع ترس موجب فشار روانی شدیدی است و می­تواند به آسانی به دورة بلوغ و پس از آن نیز کشیده شود، کمک به فرزندتان در غلبه بر آن، بسیار اهمیت دارد.

کسب آرامش را به کودک بیاموزید

گام آغازین در غلبه بر ترس از صحبت کردن، آموختن روشی است که واکنش­های بدنی اضطراب را کنترل می­کند. بخش 10■2 اطلاعات مورد نیازتان را برای آموزش این روش­ها، فراهم آورده است. بر روی روش­های کنترل تنفس، بیشتر تأکید کنید. سپس کودک را مجبور کنید تا آرام تنفس کند، بدنش را شل کند و نزد خود، کلمه ه­ای (نظیر آروم باش) را زمزمه کند. پس از آن بایستد و شروع به صحبت کند.

علت ترس را تشخیص دهید

بکوشید علت ترس کودک را از صحبت کردن در جمع، دریابید. آیا از اینکه تپق بزند نگران است و یا از اینکه احمق یا عصبی به نظر برسد؟

™عامل ترس کودک را معین کنید. برای بعضی از کودکان، خواندن یک متن با صدای بلند در حضور دیگران نگران­ کننده است؛ اما برای برخی دیگر، صحبت کردن بدون داشتن نوشته­ای که به آن مراجعه کنند، عامل اصلی اضطراب است. در اغلب موارد، تعداد حاضران هم در این میان نقش مؤثری ایفا می­کند. هر چه تعداد آن­ها بیشتر شود، کار کودک سخت­تر خواهد شد. گاهی در نوجوانی این ترس به شکل ترس از صحبت کردن با نوجوانان و یا بزرگسالانی از جنس مخالف، بروز می­کند.

™کودک را زیر نظر بگیرید. او را در موقعیت­های گوناگون زیر نظر داشته باشید و در صورت لزوم، معلمش را در جریان بگذارید. کودک، ممکن است مانند یک هنرپیشه نقش بازی کند و شما نتوانید به نگرانی او پی ببرید؛ اما گاهی ترس او آن­چنان شدید است که کودک آن را بروز می­دهد. اگر فرزندتان در صحبت کردن با دیگران دچار مشکل است از پیشنهاد­های کمک ­کنندة بخش 5■10 هم استفاده کنید.

مهارت صحبت کردن در جمع را به کودک بیاموزید

با افزایش اعتماد به نفس کودک و تقویت توانایی­ هایش به او کمک کنید تا بر این ترس غالب شود.

™برای صحبت کردن، فرصت­هایی را در اختیار کودک قرار دهید. از همان سنین کم، از او بخواهید سر میز شام چیزی را برای دیگران تعریف کند تا علاوه بر تمرین در صحبت کردن، احساس کند که افکارش برای دیگران اهمیت دارد. اکثر بچه ­های کوچک، به خود­نمایی علاقه دارند. بنابراین، بکوشید از این علاقة آن­ها سود ببرید. بگذارید در حضور خانواده شعر بخوانند یا لطیفه تعریف کنند. این تجربیات از آنجا که مفرح هستند، بهتر می­توانند اعتماد به ­نفس را در کودک، شکل دهند.

™کودک را برای صحبت کردن در جمع، آماده کنید. اگر هنوز، مشکل کودک، برطرف نشده است، مهارت­های پایه را به او بیاموزید. او را تشویق کنید تا موضوعی را که هم دوست دارد و هم دربارة آن اطلاعاتی دارد، انتخاب کند. دربارة مواردی که یک سخنرانی یا گزارش را برای شنوندگان جالب توجه می­کند، صحبت کنید. مطمئن شوید که او می­داند دربارة چه موضوعی می­خواهد صحبت کند. سپس، اطلاعات مورد نیاز را بر روی کاغذ بنویسید و از او بخواهید چندین بار آن­ها را تمرین کند.

™او را از پیش برای تپق ­ها آماده کنید. به او بگویید، در صورتی که مطلبی را فراموش کند و دستپاچه شود، چه­ کار کند. راه ­حل، آن است که نفس عمیقی بکشد و سپس، جملة آخرش را دوباره تکرار کند و یا به مطالبی که بر روی کاغذ نوشته است، مراجعه کند. او می­تواند به سادگی اعتراف کند که حرفش را فراموش کرده است و یا حتی با حضار چنین شوخی کند: «من همیشه از صحبت کردن در جمع می­ترسیدم!» این روش، موجب نزدیک­تر شدن ارتباط شنوندگان با او می­شود؛ اما در هر صورت، باید سخنرانی را ادامه دهد. برای آمادگی کودک، چندین بار بر روی این وضعیت تمرین کنید. حتی می­توانید خودتان نقش کودک را بازی کنید و کودک، نقش شنونده را.

کودک را به ترس، مقاوم کنید

1. فهرستی تهیه کنید. فهرستی از موقعیت­هایی را که کودک از صحبت کردن در آن­ها می­ترسد، تهیه کنید و آن را براساس میزان ترس کودک به­ کار گیرید. کار را از پایین فهرست، آغاز کنید. برای مثال، اگر فرزندتان از بلند خواندن می­ترسد، موقعیت­هایی را برایش مهیا کنید تا بر روی این مهارت تمرین کند. در ابتدا، خواندن یک داستان با صدای بلند برای برادر کوچکترش می­تواند تمرین خوبی باشد. سپس، شما هم به جمع شنوندگان اضافه شوید تا اینکه به­ تدریج، با افزایش تعداد شنوندگان، کودک را عادت دهید.
2. قبل از هر کار، کودک را وادارید تا با انجام روش­های کسب آرامش، از نظر روانی خود را آماده کند. در هنگام اجرای آن از او بخواهید در صورتی که احساس ناراحتی می­کند، تمرین را قطع و خود را آرام کند. از او بخواهید خود را در حال صحبت کردن میان جمعی که از آن می­ترسد، تصور کند. برای مثال، ابتدا در ذهنش تصور کند که برای معلمش صحبت می­کند، بعد برای معلم و یک دانش­آموز و پس از آن معلم و دو دانش­آموز و ... سپس به دنبال کاهش اضطراب، به تمرین ادامه دهد.
3. کلاس درس را در خانه بازسازی کنید. وقتی کودک با موفقیت مراحل قبل را پشت سر گذاشت، ده سؤال از درسش طرح کنید تا در مورد آن­ها مطالعه کند و پاسخ­ها را بیابد. سپس، نقش معلم را در مدرسه، بازی کنید. بدین صورت که نام و نام­ خانوادگی فرزندتان را با صدای بلند بخوانید. سپس، از کودک بخواهید بایستد و به سؤالات شما یکی یکی پاسخ دهد. صدایش را ضبط کنید و بگذارید قبل از پاسخگویی به سؤال بعدی، چندین بار آن را گوش دهد. در صورت امکان، بهتر است به جای ضبط کردن صدای کودک از او فیلمبرداری کنید تا بتواند چهره و حرکات خود را نیز مشاهده کند.

به­ تدریج از کودک بخواهید خلاصة یک کتاب داستان و یا بخشی از کتاب درسی­ اش را به­ صورت سخنرانی در حضور افراد خانواده ارائه دهد. همیشه او را تشویق کنید تا از روش­های کسب آرامش استفاده کند. ضبط صوتی و یا تصویری از سخنرانی­های تمرینی، کودک را در اصلاح نواقصش کمک خواهد کرد.

4. مثبت­نگر و صبور باشید. او را تشویق کنید تا به جای تکرار جمله ­های منفی، بر راه حل­ها تمرکز کند. به جای اینکه بگوید: «من نمی­تونم، حتماً خراب می­کنم!»، بگوید: «می­دونم که سخته، اما باید سعی کنم.» کودک را تحت فشار نگذارید، بلکه بکوشید اعتماد به نفسش را افزایش دهید.

حساسیت کودک را نسبت به اشتباهات گفتاری کاهش دهید

وقتی کودک بتواند خود را در حال صحبت کردن در جمع، تصور کند، بکوشید حساسیت او را به اشتباهات گفتاری­اش کاهش دهید. به کودک بگویید که همة مردم از آنکه احمق یا کودن به نظر بیایند، می­ترسند؛ اما گفتار هیچ یک از آن­ها عاری از اشتباه نیست (از پدر و مادرشان گرفته تا شخصیت­های مهم سیاسی).

™توجه او را به اشتباهات گفتاری دیگران جلب کنید. از کودک بخواهید با دقت به صحبت کردن معلم، شخصیت­های تلویزیونی، بستگان و سایر کودکان، گوش دهد.

™اگر کودک از لرزش صدا یا دست­هایش در حضور دیگران می­ترسد، از او بخواهید قبل از سخنرانی یا صحبت کردن در حضور دیگران، در تنهایی حالات فوق را به صورتی مبالغه­ آمیز از خود نشان دهد و در حین صحبت کردن نیز با خود بگوید: «هر کسی ممکن است، اشتباه کند»، و یا، «اگر یه چیزی رو اشتباه بگم و اگه دستم بلرزه، بازم دوستم دارن.» به کودک بیاموزید در صورتی که مرتکب اشتباهی می­شود، به شوخی بگوید: «می­خواستم ببینم حواستون هست یا نه!» این روش، رابطة احساسی کودک را با جمعی که در حال صحبت کردن با آن­ها است، تقویت می­کند.

در موقعیت­های واقعی تمرین کنید

اکنون، وقت آن رسیده است تا کودک، پیشرفت­های خود را در موقعیت­های واقعی نشان دهد. از معلم فرزندتان بخواهید شما را در این زمینه یاری کند. برای نمونه، در چند هفتة اول، فقط سؤال­هایی با پاسخ­های کوتاه از او بپرسد و یا از او بخواهد بخش­های کوتاهی از کتاب درسی را با صدای بلند برای سایر هم­کلاسی­ها بخواند. سپس به­تدریج، مدت زمان صحبت کردن کودک را در کلاس طولانی­تر کند تا جایی که بتواند در مقابل گروهی از دانش­آموزان، کنفرانس بدهد.