عوامل موثر در بروز اختلال بیش فعالی و نقص توجه

هیچ علت منفردی در این زمینه وجود ندارد. به علاوه یک توافق عمومی وجود دارد که عوامل بسیاری در آغاز ADHD سهیم هستند. آمادگی های تعیین شده ژنتیکی، آسیب ها و بدکاری مغزی، برنامه غذایی و مواد سمی و عوامل محیطی همه در این زمینه نقش دارند ولی نهایتا در این باره پژوهش به ما چه می گوید؟

عوامل ژنتیکی

برخی شواهد، فرض کرده که عوامل ژنتیکی در این اختلال نقش ایفا می کند. برای مبتلایان این موضوع به نحو گسترده ای پذیرفته شده است که انتقال ژنتیکی، تفاوت های فردی را در سطح فعالیت های عمومی تحت تاثیر قرار دهد. ولی آیا عوامل ژنتیکی در این اختلال شریک هستند؟ برخی داده ها فرض کرده که آمادگی برای ایجاد ADHD پاسخی است به وقایع محیطی. همچنین درصد بروز اختلال بین وابستگان درجه یک افرادی که مبتلا هستند بیش از جمعیت معمولی و سایر مردم انتظار می رود. برادر یا خواهران شخص با ADHD در خطر بزرگتری در این زمینه قرار دارند. مخصوصا وقتی والدین نیز سابقه این اختلال را داشته باشند. داده ها و اطلاعات همچنین حکایت از شکل نشانگان جدی تری دارد که نسبت به اختلال از عوامل ژنتیکی سهم بیشتری دارد. شواهد از سهم عوامل ژنتیکی حمایت می کند ولی مکانیسم های خاصی برای انتقال ژنتیکی ADHD وجود دارد.

هرچند دلایل رو به فزونی هستند ولی هنوز به نحو کامل شناسایی نشده اند. مطالعات متعددی رابطه بین ژن انتقال دهنده دوپامین و ADHD را شناسایی و روابط قوی تر را بین نشانگان بیش فعالی-تکانشی نسبت به نشانگان فقدان توجه گزارش داده است. نتایج چندین مطالعه به رابطه ژن بر اختلال روانشناختی اشاره دارد که این موجب برداشتن گامی به سوی فهمیدن این موضوع است. به هرحال اطلاعات ارائه شده حکایت از آن دارد که ADHD اغلب با دیگر اختلال های دوران کودکی همراه است. با این وجود تحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا ارتباط عوامل ژنتیکی با ADHD تعیین شود.

نقص مغز کودک

پژوهشگران درباره نقش احتمالی آسیب مغزی، بذکاری مغز و عدم بلوغ عصب شناختی در ADHD مطالعاتی انجام داده اند. چندین دهه قبل برچسب "حداقل آسیب مغزی" برای رفتارهای رایجی مورد استفاده قرار گرفت که در افراد ADHD مشاهده می شد. براساس این برچسب پژوهشگران مشتاق شدند تا ارتباط بین آسیب مغزی و این اختلال را مورد مطالعه قرار دهند. نتایج چندان موافق نبود. در مطالعات انجام ده بر روی بیماران ADHD تنها 5-10% سابقه آسیب مغزی داشتند و بسیاری از کودکان با آسیب مغزی مستند رشد ADHD نداشتند. پژوهش استفاده از اسکن های ترموگرافی در زمینه آشکار کردن تفاوت های کالبدی مغز شکست خوردند اما متابولیسم (سوخت و ساز) مغزی بین کودکان ADHD و گروه کنترل غیر مبتلا متفاوت بود. این نتایج منجر به این نتیجه شد که آسیب مغزی به طور آشکاری دلیل محض این اختلال نیست و حتی احتمال نیز ندارد که با ADHD همبستگی داشته باشد.

به هر حال مطالعات، پیشنهاد کرده اند که کارکرد مغز کودکان با ADHD ممکن است ناقص باشد؛ این کودکان عملکرد ناقصی در زمینه وظایف حساس کار مغز نشان می دهند و بخش های مختلف مغز در زمینه کارکردهای مورد نیاز و در زمینه آمادگی و تکانه کنترل عملکرد خوبی ندارند. همچنین بخش های خاصی از مغز از بین ناحیه پیشانی و ناحیه پیشانی-کناری با ADHD درگیر بوده اند.

عدم بلوغ عصب شناختی کودکان مبتلا به اختلال ADHD اشاره به تاخیرهای مزمن آن ها نسبت به گروه همسالان نشان دارد. دامنه توجه رفتار اجتماعی و حتی الگوهای نوار مغزی این کودکان حکایت از عدم بلوغ فعالیت مغزیشان می کند. هر چند نتایج پژوهش با فرضیاتی که کار مغز را در ADHD دخیل می داند تناقضی ندارد ولی عملکرد ضعیف و کارکرد تاخیری می تواند منجر به تاثیرات دیگری شود.

رژیم غذایی

آیا شما خوانده و یا شنیده اید که رژیم غذایی شخص ممکن است علت ADHD باشد؟ این فرضیات حکایت از آن دارند که بیش فعالی در ارتباط با انتخاب های غذایی کودک است، مواردی مثل؛ مصرف زیاد شکر، در واقع تصور این که شکر زیاد می تواند علت ADHD باشد احتمالا یک افسانه است. هر چند خوردن غذاهایی با مواد ساختنی نگهدارنده، همچنین یک نظر پشتیبانی شده در خصوص سبب شناسی ADHD محسوب می شود. در اولین دهه 1970 پس از ادعایی مبنی بر این که تغییر رژیم غذایی می تواند بیش فعالی را کاهش دهد، والدین مشتاقانه تغییر رژیم غذایی را آغاز کردند همزمان با این، دانشمندان آزمایشات دقیقی را در این زمینه انجام دادند. روی هم رفته، شواهد فراهم شده داراری اندکی ابهام بود ولی به طور کلی در زمینه حمایت از تاثیر رژیم غذایی بر ADHD شکست خورد. پس از مرور کردن چندین مطالعه، مشاهدات اطلاعات فراوانی انجام دادند و خاطر نشان شدند که پژوهش های دقیق، از فرضیه رژیم غذایی حمایت نمی کند.

تاثیر اشعه X

اگر توضیحات ارائه شده در زمینه ADHD عجیب و غریب باشد موضوع جدل آمیز خواهد شد. آیا انتشار اشعهX از فلورسنتهای نوری موجب این مشکل است؟ در یک تحقیق ادعا کردند کودکانی که در معرض کامل سیستم های نوری قرار داشته اند نسبت به کودکانی که در معرض نور سفید و استاندارد لامپ های فلورسنت بوده اند در زمینه ابتلا به بیش فعالی کاهش بیشتری را نشان داده اند. این مطالعه اشتباهات زیادی به همراه داشت؛ دوره های مشاهد ای کاملا کوتاه بوده و پژوهشگران به طور ویژه کنترل بر سطح روشن سازی استاندارد به وسیله نوری نداشتند. مطالعه ای دیگر؛ سیستم های نوری گسترده و سرد-سفید فلورسنت را در آخر هر هفته و در طی مدت 8 هفته مورد استفاده قرار دادند. اعضای این تیم پژوهش مراقب بودند تا روشن سازی و نور در طی هفته ها پژوهش و همچنین یافته هایشان واضح باشد ولی ننهایتا نتیجه مورد تاثیری بر رفتار بیش فعالی نداشت.

عوامل اجتماعی و محیطی

در زمینه عوامل اجتماعی و محیطی برای ADHD اقدام به فرضیه سازی شده است. مخصوصا در ارتباط با شکست کودک در زمینه یادگیری مناسب شناختی و مهارت های رفتاری شاید نظیر رفتار مناسب اجتماعی یا رفتار به طور کلی، ADHD به وسیله محیط اجتماعی شکل می گیرد. فقدان محیط یادگیری ساخت یافته، مشاهده کردن رفتار نامناسب دیگران، دریافت کردن پاداش برای حدس سریع، نیاموختن راهبردهای شناختی برای تنظیم توجه و شکست و بی سازمانی در خانه می تواند به عدم توفیق کودک در کسب خود کنترلی رضایتبخش کمک کند. برخی از پژوهشگران انواعی از مشکلات دوران کودکی را به عنوان نتیجه بدکارکردی در تعامل های کودک-والد مورد توجه قرار دادند. به هرحال مطالعات اندکی عوامل پیشنهاد شده اجتماعی-محیطی را به عنوان دلیلی ایم اختلال مورد بررسی قرار داده اند. داده های موجود حکایت از آن دارد که والدین این کودکان فرامین و نظارت مستقیم تری نسبت به سایر والدین دارند ولی استفاده موثر از داروهای محرک مادران کاهش الگوهای کنترل را نشان دادند، همچنین خاطر نشان شدند که به نظر می رسد عوامل محیطی نقش مهم تری در علت و نتیجه نهایی ADHD نسبت به علل درونی ایفا می کند.

و در نهایت، برای توضیح سبب شناسی ADHD چه دلیلی پذیرفته شده است؟

به طور کلی توضیح پذیرفته شده ADHD مدل چندگانه ای را طلب می کند نه یک مدل جداگانه. هم بر رویه رشد آن است که اشخاص با ADHD دارای یک آمادگی زیست شناختی هستند و نیروهای محیطی می توانند این اختلال را تشدید کنند. این آمادگی ضروری است اما کافی نمی باشد و در عین حال تنها عوامل محیطی به صورت منفرد برای نشانه ویژه به ADHD مطرح و سهیم نیستند. بلکه دلایل آماری زیست شناختی و عوامل محیطی باهم در پدید آمدن این اختلال دخالت دارند.