استفاده از امتیازات برای نافرمانی در کودکان

«بذار ببینم. یک امتیاز برای مرتب کردن اتاقت، یک امتیاز برای تمیز کردن میز پس از شام.

من واقعا به خودم می‏بالم که تو این همه امتیاز به دست آورده ‏ای!...»

کودکان از تلاش برای بدست آوردن امتیاز لذت می‏برند. هنگامی که سوزان به اندازه کافی امتیاز کسب می‏نماید، آنها را با یک عروسک کوچک عوض می‏کند.

یک برنامه(امتیاز-پاداش) به سوزان کمک می‏کند.

سوزان هفت ساله، رفتار‏های دشوار متعددی داشت که موجب ناراحتی والدین او بودند. او اغلب لباس‏ها، اسباب بازی‏ها و کتاب‏هایش را در اتاق رها می‏کرد. آقا و خانم مادیسون مدتی او را به حال خود گذاشتند تا اینکه «درآت‏ وآشغال زندگی کند.» (یک پیامد طبیعی)، اما سوزان نسبت به این وضعیت بی‏ تفاوت بود و حتی به نظر می‏رسید از این وضع، راضی و خشنود است.

هنگامی که آنها از سوزان خواستند که در کار‏های کوچک به آنها کمک کند، او اغلب شکوه می‏کرد که «خیلی خسته است.» و یا ناله می‏کرد که «این کار‏ها اصلا جالب نیستند.» والدین او غر ‏زدن و سرزنش کردن را هم امتحان کردند. اما سوزان به مقاومت در مقابل درخواست‏های آنان ادامه می‏داد.

 هرچند والدین سوزان از او ناامید شده بودند، اما یک برنامه خاص تشویقی با پاداش را شروع کردند و در مدت دو هفته رفتار سوزان بهبود قابل توجهی پیدا کرد. آقا و خانم مادیسون چگونه دختر خود را برای تغییر یاری دادند؟ آنها از یک برنامه امتیاز-پاداش استفاده کردند. در ادامه بحث، چگونگی تهیه چنین برنامه‏ای توصیف خواهد شد.

پاداش‏های مادی (یک اسباب بازی کوچک) و پاداش‏های فعالیتی (رفتن به پارک) به برانگیختن کودکان برای بهبود رفتارشان، کمک می‏کنند. روشی را برای کودک خود فراهم کنید تا ژتون، امتیاز و خط نشان‏هایی را برای معاوضه آنها با پاداش‏ها، به ‏دست بیاورد. کودک شما می‏تواند پس از به‏ دست آوردن تعدادی از این امتیاز‏ات یا ژتون‏ها، آنها را با پاداش خاصی که دوست دارد، معاوضه کند.

به‏ دست آوردن ژتون، برای بزرگسالان هم همانند کودکان برانگیزاننده است. چنانچه شما شاغل باشید، شما ژتون‏‏هایی را به ‏دست می‏آورید (به شکل چک یا پول) و آن را با پاداش‏های مادی (یک پیتزا، کفش و...)

 و پاداش‏های فعالیتی (رفتن به سینما یا مسافرت) معاوضه می‏کنید. به منظور کمک به کودک خود برای ایجاد یک رفتار یا عادت، گاهی اوقات نیاز دارید که چیزی بیش از تحسین و توجه را به او عرضه کنید. هنگامی که رفتار جدید او به خوبی تثبیت شد، شما می‏توانید به این مرحله پایان داده و این برنامه مشوق ویژه را قطع نمایید.

والدین می‏توانند از پاداش‏های ژتونی در مورد کودکان 4 و 5 ساله استفاده کنند. پاداش‏های امتیازی در مورد کودکان 6 تا 12 ساله مؤثر هستند. قرارداد‏های والد و کودک هم نوع دیگری از طرح مشوق ویژه هستند که در مورد کودکان 7 و 8 ساله تا دوره نوجوانی به کار می‏روند. بیایید نگاهی دقیق‏تر به این برنامه‏ های ویژه داشته باشیم.

ارائه پاداش‏های امتیازی به کودک

به منظور ارائه یک برنامه پاداش امتیازی مؤثر به کودک خود، از این 6 گام پیروی کنید.

1. یک رفتار هدف را انتخاب کنید.
2. یک تقویم امتیاز- پاداش تهیه کنید.
3. یک لیست از پاداش‏ها تهیه کنید.
4. حساب امتیاز‏های کسب شده و خرج شده را نگه‎دارید.
5. برنامه پاداش را تعدیل کنید.
6. برنامه پاداش را قطع کنید.

یک یا چند رفتار هدف را که خواهان بهبود آنها هستید، تعیین نمایید

شما باید قادر باشید رفتاری که قصد افزایش آن را دارید، (تمیز کردن میز بعد از هر وعده غذا)، معین کرده و آن را بشمارید. رفتار هدف را با واژگان مثبت و نه منفی توصیف کنید. به عنوان مثال، آقا و خانم مادیسون، از سوزان خواستند «اتاق تمیزی داشته باشد» نه اینکه «دیگه اتاقش را به‏ هم نریزد». همچنین آنها چندین رفتار دیگر را هم (خالی کردن آشغال‏ها، مسواک زدن منظم و...) لیست کردند.

تقویم امتیاز- پاداش سوزان برای بهبود چندین رفتار

در این تقویم، رفتار‏های متعددی به مدت یک هفته ثبت می‏شوند. برای هر هفته یک تقویم جدید داشته باشید.

در پایان هر روز، مجموع امتیازات آن روز را حساب کنید. هنگامی که کودک شما این امتیازات را خرج کرد، بر روی امتیازات خرج شده خط بکشید.

یک تقویم امتیاز- پاداش تهیه کنید

رفتار هدف را بر روی این تقویم بنویسید. همچنین، زمان بازدید خود به منظور کنترل انجام شدن کار را بنویسید. سپس در مورد هر رفتار هدف، معین سازید که کودک برای انجام آن رفتار، چند امتیاز می‏گیرد. پس از اینکه تقویم آماده شد، آن را در یک مکان قابل رؤیت نصب کنید. به ‏طوری که کودک بتواند آن را ببیند. کودکان بزرگتر معمولا می‏خواهند که تقویم در جایی نصب شود که در معرض دید دیگران نباشد.

تقویم امتیاز- پاداش تهیه شده توسط آقا و خانم مادیسون و سوزان را مورد بررسی قرار دهید. آنها تقویمی را برای ثبت همزمان رفتار‏های مختلف طراحی کردند. با این وجود، معمولا برای والدین راحت‎‏تر است که به منظور یادگیری چگونگی استفاده از یک برنامه امتیاز- پاداش، در ابتدا فقط بر روی یک رفتار دشوار متمرکز شوند.« تقویم امتیاز- پاداش برای بهبود یک رفتار» به شکل زیر است

تقویم امتیاز- پاداش برای بهبود یک رفتار

در این تقویم یک رفتار به مدت چندین هفته ثبت می‏شود. در پایان هفته سوم، یک تقویم جدید تهیه و نصب کنید. هنگامی که کودک شما یک امتیاز را خرج می‏کند، یک خط قرمز بر روی آن بکشید. امتیازاتی که بر رویشان خط کشیده نشده است، امتیازاتی هستند که هنوز خرج نشده‏ اند. کودک خود را تشویق کنید که امتیازاتش را خرج کند نه اینکه آنها را پس‏ انداز نماید، زیرا خرج کردن امتیازات برای کودک، تشویق آمیز‏تر است.

یک منو برای پاداش‏ها تهیه کنید و آن را نزدیک تقویم پاداش- امتیاز نصب کنید

منوی پاداش‏ها لیستی از پاداش‏های مادی کوچک و پاداش‏های فعالیتی است که برای کودک شما خوشایند هستند. از او بپرسید که دوست دارد چه چیز‏هایی دریافت کند. سوزان گفت که او کتاب کمیک، یک عروسک خاص، رفتن به رستوران و... می‏خواهد.   

نمونه ای از منوی پاداش‏ها

این منو لیستی از پاداش‏های مادی و پاداش‏های فعالیتی است. همچنین تعداد امتیازات و ژتون‏ها‏یی را که کودک شما باید برای هر پاداش بپردازد، مشخص شده‏ اند. این منو را کنار تقویم امتیاز- پاداش نصب کنید.

پس از اینکه شما به اتفاق کودکتان، پاداش‏های احتمالی را معین کردید، باید تصمیم بگیرید که هر کدام از آنها برای کودکتان چند امتیاز خرج بر‏می‏دارد. باید طوری باشد که دستیابی به پاداش‏ها، بسیار آسان و یا بسیار دشوار نباشد. زیرا در این‏ صورت ممکن است کودک اشتیاق خود را نسبت به برنامه از دست دهد. پس از آنکه در استفاده از یک منوی پاداش، تجربه کسب کردید، تعیین هزینه مناسب برای پاداش‏های جدید، برایتان آسان‏تر خواهد بود. بهتر است که برنامه امتیاز-پاداش را با استفاده از پاداش‏های کوچکی آغاز کنید که هزینه بسیار زیادی برای کودک شما ندارد! او به این فرصت نیاز دارد که به طور مکرر به پاداش‏ها دست پیدا کند.

حساب امتیازات کسب شده و خرج شده توسط کودک خود را نگه‏دارید

هنگامی که کودک شما، یک امتیاز به دست می‏آورد، آن را با شور و شوق برروی تقویم ثبت کنید. او را برای کار‏های خوبی که انجام داده و امتیازاتی که به ‏دست آورده است، تحسین نمایید. او را تشویق کنید تا امتیازات کسب شده را خرج کند، نه اینکه آنها را پس ‏انداز نماید، زیرا خرج کردن امتیازات موجب می‏شود که او از برنامه لذت ببرد. پس از اینکه او امتیازی را خرج کرده و امتیازی به‏ دست آورد، بر روی امتیاز خرج شده خط بکشید.

هنگامی که کودک شما امتیازات کافی را برای انتخاب یک پاداش به ‏دست آورد، به او اجازه بدهید که هر چه زودتر، یک پاداش را با آن بخرد. چنانچه او 6 یا 7 ساله است، به او کمک کنید تا سریعا امتیازات را با یک پاداش معاوضه کند.

تعدیل‏هایی را در برنامه ایجاد کنید، تا بهتر عمل کند

پس از نصب تقویم‏های جدید، تقویم‏های قبلی را نزد خود نگه‏دارید. شما و کودکتان می‏توانید با بررسی این تقویم‏ها، مشاهده کنید که او در بهبود رفتار خود تا چه اندازه پیشرفت داشته است.

تقویم‏ها به شما می‏گویند که برنامه شما چگونه عمل کرده‏ است. به منظور بهبود برنامه، تعاریف روشن‏تری از آنچه که او باید برای به‏ دست آوردن امتیاز، انجام دهد ارائه کنید و پاداش‏های جدیدی را به لیست اضافه کنید. مراقب باشید که تنها در صورتی این پاداش‏ها را به او بدهید که او امتیاز لازم برای به ‏دست آوردن آنها را کسب کرده باشد. چنانچه او بدون تلاش و زحمت به پاداش‏ها دست پیدا کند، دلیلی برای تلاش کردن نخواهد داشت.

برخی از والدین از جریمه برای رفتار‏های بد استفاده می‏کنند. آنها امتیازات کسب شده کودک را از او پس می‏گیرند. با این وجود، چنانچه کودک شما پس از به‏ دست آوردن امتیاز، دوباره آنها را از دست بدهد، نسبت به برنامه دچار سرخوردگی می‏شود. سایر روش‏های انضباطی، مانند پیامد‏های منطقی یا محرومیت زمان‏مند را با برنامه امتیاز- پاداش برای رفتار خوب، ترکیب نمایید. به عنوان مثال؛ والدین سوزان، هر‏گاه که او قشقرق به پا می‏کرد، او را در محرومیت زمان‏مند قرار می‏دادند، هر‏گاه که یک روز را بدون قشقرق سپری می‏کرد، دو امتیاز می‏گرفت. قشقرق‏های او به سرعت کاهش پیدا کردند.

به برنامه پایان دهید

برنامه امتیاز- پاداش  را برای مدتی نامحدود ادامه ندهید. بلکه فقط تا زمانی که رفتار کودک بهبود پیدا می‏کند از آن استفاده نمایید. به کودک خود بگویید که برنامه امتیاز- پاداش به او کمک کرده است تا بهبود‏‏هایی در رفتار خود ایجاد کند و شما به این پیشرفت او می‏بالید. به تحسین پیشرفت رفتاری او ادامه داده و برنامه امتیاز- پاداش را قطع کنید. والدین می‏توانند به طرق مختلف، به این برنامه پایان دهند. پاداش‏ را فقط زمانی به او بدهید، که خودش درخواست کند. زمان میان به‏دست آوردن امتیازات و معاوضه آنها با پاداش را افزایش دهید. هنگامی که او برنامه را با موفقیت به پایان برد، برایش یک مهمانی ترتیب بدهید. او و خانواده را برای صرف غذا بیرون ببرید و انتخاب نوع غذا را بر عهده او بگذارید.

ارائه پاداش‏های ژتونی

یک ظرف پلاستیکی شفاف، جای مناسبی است که کودکان خردسال ژتون‏های خود را در آن نگهداری کنند.

بیشتر کودکان 4 و 5 ساله ژتون را بر امتیاز ترجیح می‏دهند، زیرا آنها می‏توانند ژتون را لمس کرده و آنها را نگهداری کنند. از ژتون‏های پوکر، پول‏های مخصوص بازی یا سایر اشیاء کوچک به عنوان ژتون استفاده کنید. اجازه ندهید که کودک به ژتون‏ها دست بزند یا با آنها بازی کند، مگر اینکه این ژتون‏ها را به دست آورده باشد. او به یک ظرف- شاید به یک ظرف پلاستیکی یا کاسه- برای نگه‏داشتن ژتون‏هایش نیاز دارد. چنانچه او چهار یا پنج ساله است، او را تشویق کنید تا ظرف ژتون‏ها را در مکان خاصی نگهدارد تا اینکه آنها را از دست ندهد.

شما باید یک رفتار هدف را انتخاب کرده  و یک لیست پاداش تهیه کنید. به کودک خود برای رفتار‏های خوبش به جای امتیاز ژتون بدهید. جهت تهیه لیست پاداش‏ برای کودکان پیش از سن دبستان، تصویر پاداش‏ها (اسباب بازی یا بستنی) را نقاشی کرده و آنها را از جا‏های دیگر قیچی کنید. در کنار تصویر هر پاداش، یک تصویر دیگر بکشید که تعداد ژتون‏هایی را نشان دهد که کودک برای به‏ دست‏ آوردن آن پاداش باید بپردازد.

هنگامی‏ که رفتار هدف مطلوب روی داد، یک ژتون به کودک بدهید. یک برنامه ژتون- پاداش  پس از اینکه برقرار شده و کودک یاد گرفت که می‏تواند ژتون‏هایش را با «چیز‏های خوب، خوب!» عوض کند، به آسانی اجرا می‎شود.

آن، 4 ساله بود و هنگامی که مادرش او را صدا می‏کرد، به ندرت به او پاسخ می‏داد و یا پیش او می‏آمد. مادر تصمیم گرفت که از برنامه ژتون- پاداش استفاده کرده و هر بار که آن در پاسخ به صدا زدن های او پیشش بیاید، یک ژتون به او بدهد. آن گفت که دوست دارد ژتون‏هایش را با بستنی‏های داخل یخچال عوض کند. مادر به او گفت که هر بستنی برای او پنج ژتون هزینه دارد. آن به مدت یک هفته، هر روز یک یا دو بستنی به دست آورد. سپس مادر به آرامی برنامه ژتون- پاداش را قطع کرد. با این وجود، آن همچنان به رفتار اصلاح ‏شده خود ادامه داد و هرگاه مادر او را صدا می‏زد، پیش او می‏رفت.