سن کنجکاوی و نحوه صحیح پاسخ به سوالات جنسی کودکان

روانشناسان سن 2.5 تا 4 سالگی را سن کنجکاوی می‌نامند. سنی که کودکان برای برقراری ارتباط با جهان اطراف خود، سوالات بی‌شماری از آسمان و ریسمان و زمین و آسمان از والدین می‌پرسند. کودکان با  آبشاری از سوالات و پرسش‌های گوناگون در ذهن خود، به استقبال جهان می‌روند تا بدین وسیله خود و جهان پیرامون خود را بشناسند. این سن، دوران کنجکاوی و بیداری جنسی است. در ذهن کودکان سوالات بیشماری راجع به جنسیت، تفاوت‌های دختر و پسر، چگونگی خلق بچه و به دنیا آمدن او ایجاد می‌شود. اکثر محققان معتقدند که بهترین سن پاسخ به سوالات جنسی کودکان، زمانی است که کودک شروع به پرسیدن سوالات جنسی از والدین می‌کند که حدود 3 تا 4 سالگی است. لزومی ندارد که والدین فی‌البداهه و قبل از اینکه فرزندشان راجع به این مسئله سوالی داشته باشد، شروع به صحبت راجع به مسائل جنسی با فرزندشان بکنند. همانگونه که والدین غذا و آب را کم‌کم و جرعه‌جرعه به کودکشان می‌خورانند، در پاسخ به سوالات جنسی کودکان در این سن، نباید وسوسه شوند و همه مطالب را یکجا به فرزندشان آموزش بدهند. بسته به پرسش‌های مختلف کودکان، در زمان‌ها و موقعیت‌های مختلف، راجع به مسائل جنسی، والدین باید پاسخ‌های خیلی کوتاه و مختصر، در حد یک یا دو جمله به آن‌ها بدهند و از توضیحات اضافه و گزافه‌گویی پرهیز کنند. یعنی دادن اطلاعات راجع به مسائل جنسی باید خیلی کوتاه، صادقانه و در زمان‌های طولانی انجام داده شود، نه اینکه در زمان کوتاهی، آموزش‌های خیلی زیاد بدهیم که نه تنها مفید فایده نخوهد بود، بلکه ممکن است سبب گیجی و سردرگمی کودکان را فراهم آورد. بطور کلی هدف از آموزش جنسی کودکان، توضیح مفصل و شرح کامل و جزء به جزء مسائل و روابط جنسی نیست، بلکه هدف رفع ابهامات و پاسخ به سوالاتی است که ذهن کودکان را به خود مشغول کرده است.

بهتر است والدین و خصوصا مادران پاسخگوی سوال‌های کودکان در این زمینه باشند، چون بیشتر با کودکان ارتباط دارند و بیشتر با سوالات فرزندانشان راجع به مسائل جنسی مواجه می‌شوند. والدین نقش اساسی و مهمی در تربیت و آموزش جنسی و پاسخ به سوالات کودکان دارند. لذا مهمترین منبع اطلاعاتی جهت رفع ابهام‌های جنسی و ارائه اطلاعات درست و مناسب سن کودکان در دوران کودکی، خانواده ها هستند. به والدین و خصوصا مادران توصیه می‌شود که اطلاعات درست و مناسب و نحوه آموزش صحیح و پاسخ به سوالات کودکان را از منابع موثق آموزشی مثل کتب آموزشی، شرکت در جلسات آموزشی، مراجعه به مشاوران و متخصصان روانپزشکی کسب کنند. پاسخ به سوالات کودکان بزرگتر و سنین قبل از بلوغ، به عهده والد هم‌جنس است، یعنی پسر با پدر و دختر با مادر.

عکس‌العمل والدین به سوالات کودکان

بدون شک، اگر نگوییم تنها منبع که شاید مهمترین منبع ارائه اطلاعات صحیح و مناسب برای کودکان، خانواده و والدین هستند. به اطلاعات صحیح و مناسب برای کودکان، خانواده و والدین هستند. به همین دلیل برای اینکه والدین بتوانند به درستی به سوالات و کنجکاوی‌های جنسی کودکان پاسخ دهند باید سطح آگاهی و اطلاعات خود را درباره مراحل رشد جنسی کودکان افزایش دهند. والدین در پاسخ واکنش‌های گوناگون زیر را دارند:

1. هیچگونه اطلاعاتی به فرزندشان نمی‌دهند: گاهی اوقات والدین در محیط  منزل با خشونت رفتار می‌کنند و فضای وحشت‌انگیزی به وجود می‌آورند که کودک جرئت نمیکند درباره مسائل جنسی سوال بکند و اگر هم سوال کند با پاسخ شدید آنها مثل: "خفه‌شو بچه بی‌تربیت، برو گمشو بچه پرو، دیگه از این حرفا نزنی‌ها و ..." مواجه می‌شود و احساس شرم و گناه می‌کند. برخی از پدرها و مادرها هم نسبت به سوالات کودکان با بی‌اعتنایی برخورد می‌کنند یا از دادن پاسخ مناسب شانه خالی می‌کنند یا فرزندشان را به همدیگر پاس می‌دهند که مثلا: "برو از مادرت بپرس" و به نوعی از دادن پاسخ، فرار می‌کنند و طفره می‌روند. وقتی کودک پاسخ سوالات ساده خود را دریافت نکند، کنجکاوی‌ها و احساس نیاز به پاسخ، در او سرکوب می‌شوندو مسائل جنسی برای او تبدیل به دنیای وهم‌آلود، پررمز و راز و همراه با شرم و گناه و گاه عقده می‌شود که معلوم نیست در بزرگسالی به چه شکلی بروز می‌کند یا برای دریافت پاسخ مجبور می‌شوند به منابع خطرناک مثل: دوست ناباب و فیلم‌های نامناسب رجوع کنند.

2. اطلاعات کم و غلط به فرزندشان می‌دهند: برخی والدین از سوالات بی‌امان و بی‌شمار فرزندشان به تنگ می‌آیند و چون نمی‌دانند چه پاسخی به آنها بدهند، متوسل به دروغگویی می‌شوند و اطلاعات نادرست و تحریف شده به فرزندانشان می‌دهند. مثلا در پاسخ به سوال "من چه جوری بدنیا آمدم؟" می‌گویند: "آقا کلاغه تو را از آسمان به منزل ما انداخت" یا "تو را از مغازه خریدیم" چون کودکان بعدا متوجه حقیقت می‌شوند، اعتمادشان به والدین کم می‌شود.

3. اطلاعات بسیار زیاد به فرزندشان می‌دهند: بعضی والدین که فکر می‌کنند خیلی مدرن و امروزی هستند، تصور می‌کنند از همان ابتدا باید همه مسائل جنسی را یکجا، بدون پرده‌پوشی و خیلی واضح و باز، به فرزندشان منتقل کنند. در صورتی که سوالات کوتاه و مختصر کودکان، پاسخ‌های خیلی کوتاه و مفید والدینرا می‌طلبد. چرا که کودک قدرت هضم بعضی مسائل را بدلیل نداشتن تفکر انتزاعی ندارد. توضیحات اضافی و شرح مسائل جنسی نه تنها غیرضروری است که گاهی خطرناک و دردساز و باعث تحریک جنسی کودکان می‌شود.

4. پاسخ‌های مناسب و آموزش‌های صحیح (متناسب با سن و مراحل رشد کودک) به فرزندشان می‌دهند: متاسفانه فقط تعداد قلیلی از والدین با برنامه‌ریزی قبلی، صاحب فرزند می‌شوند و از هر حیث (مادی و معنوی) خود را آماده تربیت فرزند می‌کنند. آنان وقت و انرژی لازم را جهت تربیت درست فرزندشان به کار می‌برند. کتابهای متعدد تربیتی می‌خوانند، در کلاس‌ها و جلسات آموزشی شرکت می‌کنند و زمانی که در تربیت فرزندشان دچار ابهام و مشکلی می‌شوند به مشاوران و متخصصان روانپزشکی مراجعه می‌کنند. این والدین با توجه به آمادگی که دارند، متناسب با سن، درک و فهم کودک، پاسخ‌های درست را با رعایت ادب، عفت و حدود شرعی به فرزندشان می‌دهند. وقتی فرزندان به والدین اعتماد داشته باشند، می توانند هر زمان سوالی به ذهنشان رسید بدون پرده‌پوشی و بدون احساس ترس، شرم و گناه آن را از پدر و مادر بپرسد و پاسخش را دریافت کنند. این کودکان درمی‌یابند که اولا پرسش و سوال راجع به مسائل جنسی در منزل و از والدین ممنوع نیست و ثانیا هیچ نیاز و ضرورتی پیدا نمی‌کنند که سوالاتشان را در همه جا و از هر کسی بپرسند. بدین صورت والدین، قبل از همه از افکار و رفتار فرزندانشان مطلع می‌شوند و پیش از آنکه مشکل و خطری آنان را تهدید کند، راهنمایی و کمکشان می‌کنند.

به سوالات جنسی کودکان چگونه باید پاسخ داد؟

والدین تصور خاصی از مسائل جنسی دارند و حریم خاصی برای آن قائل هستند. کودکان چنین تصوری ندارند و سوالاتشان در این رابطه، دلیل بر بی‌حیایی و بی‌شرمی آنان نیست و صرفا ناشی از کنجکاوی است. اگر والدین زمینه را آنچنان فراهم کنند که کودکان بدون ترس و شرم و بدون بیم و هراس از تحقیر، توهین و تنبیه و بدون محدودیت و منع خاصی، سوالات جنسی خود را از والدین بپرسند و به پاسخ مناسب خود برسند، برای همیشه ساکت و آرام می‌شوند. ذهن آنان از این موضوع سیراب می‌شود. دیگر مسائل و موضوعات جنسی دغدغه ذهنی و فکری آنان نخواهد بود و به راحتی به سراغ دیگر موضوعات هستی می‌روند و راجع به آنها سوال می‌کنند، موضوعاتی مثل: آسمان، ستارگان، ماه، خورشید، شب و روز، خدا، فرشتگان و ... . اگر والدین به این سوالات پاسخ مناسب ندهند یا دروغ بگویند، کودکان دچار سردرگمی می‌شوند، ذهن آنها حساس‌تر می‌شود و فکر می‌کنند که حتما کاسه‌ای زیر نیم کاسه است و در این موضوع حتما رازی نهفته است که والدین آنها را از آنان مخفی می‌کنند بنابراین وقت و انرژی زیادی در این راه تلف می‌کنند و میل و عطش آنها برای رسیدن به پاسخ تشدید می‌شود و می‌خواهند به هر شکل ممکن رمزگشایی کنند و سر از این راز دربیاوردند. حتی ممکن است این کنجکاوی، سالها و تا زمان بلوغ ادامه یابد.

 والدین در پاسخگویی، چه نکاتی را باید رعایت کنند؟

1. توهین و تحقیر نکنند: والدین نباید فرزندشان را به دلیل سوالشان ملامت و سرزنش کنند.

2. تهدید و تنبیه نکنند: برخی والدین، اگر فرزندشان سوالی را راجع به مسائل جنسی بپرسد یا احیانا به آلت تناسلی‌اش دست بزند، برخوردهای خیلی خشنی می‌کنند و حتی کودک را کتک می‌زنند.

3. مسخره نکنند: کودکان را با تمسخر و ریشخند و دست انداختن، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند.

4. شرمنده و ناراحت نشوند: برخی والدین وقتی با اینگونه سوالات مواجه می‌شوند، خجالت زده شده و روی دست خود می‌زنند و به کودک اینگونه القا می‌کنند که اتفاق خیلی ناگواری افتاده است. آنها نگرانی و شرم خود را به فرزند خود منتقل می‌کنند و این باعث می‌شود که کودک نتواند سوالات و مشکلات خود را به راحتی مطرح کند.

5. شنونده خوبی باشند: والدین باید اجازه بدهند فرزندشان در کمال آرامش سوالات خود را مطرح کند و تا منظور او را به درستی متوجه نشده‌اند، پاسخ ندهند. شتاب‌زدگی در پاسخ دادن سبب گیج شدن کودک می‌شود.