سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)

سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار، به معنی مرگ ناگهانی یک کودک زیر یکسال با علت نامعلوم پس از معاینه کامل جسد به علاوه بررسی صحنه مرگ و بازبینی تاریخچه می باشد. که سومین علت مرگ در کودکان بین یک ماه تا یک سال می باشد.

سبب شناسی سندرم مرگ ناگهانی نوزاد

تئوری های متعددی در ارتباط با سبب شناسی SIDS ارائه شده است، به هرحال علت نامشخص است. فرضیه این است که ارتباط به غیرعادی بودن ساقه مغز در تنظیم فعالیت عصبی کنترل قلبی-تنفسی دارد. غیرعادی بودن شامل: آپنه طولانی در خواب، افزایش تناوب مکث های کوتاه دمی، تنفس پریودیک زیاد و پاسخگویی مختل به تحریک ناشی از افزایش دی اکسید کربن یا کاهش اکسیژن است، به هرحال آپنه در خواب سبب SIDS نمی شود. اکثریت شیرخواران دچار آپنه فوت نمی کنند و اقلیت قربانیان را تشکیل می دهند. یک تئوری که اثبات نگردیده است SIDS توأم با تزریق واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (واکنش ثلاث) است.

سیگار کشیدن مادر در زمان حاملگی و پس از آن به عنوان عامل احتمالی پیشنهاد شده است، چون که مراقبت بهداشتی ضعیف و احتمالا از سن پایین (مادر) برخوردار بوده است. در واقع سیگار کشیدن مادر در زمان حاملگی در مطالعات متعدد اپیدمیولوژی به عنوان عامل اصلی در SIDS بوده و وجود دود سیگار در محیط شیرخوار پس از تولد ارتباط احتمالی با واقعه SIDS را نشان داده است. یک مکانیسم در ارتباط بین سیگار کشیدن مادر و SIDS، کاهش توانایی شیرخوار از نظر ایجاد تحریکات شنوایی در مادرانی است که در زمان حاملگی سیگار کشیده اند. افزایش غلظت نیکوتین در بافت ریه کودکان فوت شده با SIDS در مقایسه با گروه کنترل نشان داده شده است.

خوابیدن با هم یا استفاده اشتراکی از یک تخت دارای یک ارتباط مثبت در SIDS می باشد. یافته های دیگر شامل خوابانیدن در وضعیت دمر (61%) و یا جای نامناسب (9/75%) و پوشاندن سر یا صورت با لحاف و غیره (4/29%) است. فردی که با کودک در یک تخت می خوابد نباید سیگار بکشد یا موادی استفاده کند مثل: الکل یا داروها چون می تواند بیدار شدن فرد بالغ را مختل سازد. مطالعات در کشورهای دیگر نشان داده است خوابیدن دمر می تواند انسداد دهانی-حلقی ایجاد کرده یا توازن گرما را مختل و یا در سطح بیداری تاثیر داشته باشد. تنفس مجدد دی اکسید کربن به وسیله شیرخواران در وضعیت دمر هم چنین یک عامل احتمالی در SIDS می باشد. خوابیدن شیرخواران در وضعیت دمر و در رختخواب نرم سبب می شود که وی قادر به حرکت دادن سربه یک پهلو نباشد و لذا خطر خفگی و تنفس مجدد CO2 (مهلک) را پیش می آورد. شیوع زیاد SIDS در شیرخوارانی که در وضعیت پهلو قرار گرفته بودند. این پیام را می تواند بدهد، که قرار دادن شیرخواران به یک پهلو در زمان خواب در منزل، مرکز مراقبت روزانه یا بیمارستان توصیه نمی شود.

استفاده از تخت خواب نرم مثل: تشک آبی، پوست گوسفند، بالش های تهیه شده از ابر در مکانی که شیرخوار می خوابد توصیه نمی شود. هرگونه ابزار خصوصا حیوانات مصنوعی توپر باید از تخت شیرخوار برداشته شود. اکثرا شیرخواران زودرسی که از بیمارستان ترخیص می شوند را باید در زمان خواب به طور طاق باز قرار داد مگر عوامل خاصی زمینه انسداد راه هوایی زا مستعد کند. توصیه شده است که وضعیت سر شیرخوار در زمان خواب تغییر داده شود تا Plagiocephaly (هموار شدن استخوان پس سر) پیشگیری شود. بهتر در زمان بیداری در وضعیت دمر گذاشته شده تا از بدشکلی سر جلوگیری شده و زمینه رشد و تقویت کمربند شانه را به وجود آورد. گرچه سبب شناسی نامشخص است اما کالبدشکافی یافته های فیزیولوژیکی را نشان می دهد مثل: ادم ریه و خونریزی درون قفسه ای که می تواند تشخیص SIDS را تایید کند. در نتیجه کالبدشکافی در تمام شیرخوارانی که دچار مرگ ناگهانی شده اند باید انجام گیرد.

شیرخواران در معرض خطر SIDS

گروه های خاصی از کودکان در معرض می باشند، شامل؛

1. شیرخواران با یک یا چندین رویداد واضح تهدید کننده زندگی که نیاز به احیاء  سازی قلبی ریوی یا تحریک شدید داشته اند.

2. شیرخواران زودرسی که در هنگام ترخیص از بیمارستان دچار آپنه شده اند.

3. خواهر - برادران دو یا چند مصدوم SIDS

4. شیرخواران با انواع خاصی از بیماری ها مثل؛ هیپوونتیلاسیون مرکزی

استفاده از مانیتور در منزل و یا داروهای محرک تنفس برای این گروه از کودکان پیشنهاد شده است. ولی هیچ گونه تست تشخیصی نشان نداده است که مانیتور کردن در منزل می تواند شیوع SIDS را کاهش دهد.

تدابیر پرستاری

پرستاران نقش کلیدی در پیشگیری از SIDS با آموزش خانواده ها در مورد خطر حاصل از وضعیت دمر (در حین خواب) در شیرخواران از تولد تا شش ماهگی، انتخاب جایگاه مناسب برای خوابیدن شیرخوار و خطرات خوابیدن فرد بالغ با شیرخوار دارند. اوقاتی از قبیل؛ ترخیص نوزاد، پیگیری در خانه، کلینیک کودکان سالم و واکسیناسیون فرصت بسیار خوب برای آموزش مادران درباره این مطالب می باشد. از دست دادن کودک به علت SIDS بحران های متعددی را برای والدین مطرح می سازد که باید والدین سازش یابند. علاوه بر غمخواری و اندوه ناشی از مرگ بچه آن ها مواجه با یک تراژدی می شود که ناگهانی، غیرقابل انتظار و نامعلوم بوده است. مداخله روانی باید برای چنین خانواده ای در نظر گرفته شود.

معمولا مادر اولین کسی است که با کودک فوت شده در تخت روبرو می شود. مشخصا کودک در تخت به هم ریخته بود در حالی که سر با پتو پوشانده شده و به صورت یک توده به گوشه تخت کشیده شده است. مایع کف آلود جاوی رگه های خونی، دهان و مجاری بینی را پر کرده است و شیرخوار ممکن است به طور دمر در این ترشحات غلتیده باشد که نشان دهنده این است که وی خونریزی و سپس فوت کرده است. کهنه خیس بوده و با دست ها ملافه ها را چنگ زده که نشان دهنده این است که قبل از مرگ در دیسترس بوده است. ظاهر کودک توأم با شوک دیدن این حادثه غیرقابل انتظار سبب بروز وحشت در والدین می شود. غالبا مادر تنها بوده و باید با شوک اولیه، ترس، غصه و پرسش های فرزندان دیگر و تصمیم برای درخواست کمک سازش کند. اولین افرادی که می رسند ممکن است، پلیس یا آمبولانس باشد. آن ها با تعدادی پرسش باید با موقعیت کنار آیند. بدون مطرح کردن کار اشتباه، سوءرفتار یا اهمال، قضاوت حساس در ارتباط با هرگونه تلاش احیاسازی برای کودک انجام داده و آرامش اعضاء خانواده را در حد امکان حفظ نمایند. باید والدین را در جریان قرار داد که SIDS قابل پیشگیری یا پیش بینی نیست. همدلی واقعی خصوصا در چند دقیقه اول می تواند به خانواده کمک کند که قدری با این گناه و دلتنگی طاقت فرسا که به طور رایج متعافب این گونه مرگ رخ می دهد سازش یابد.

برگشت به خانه

پس از برگشت والدین به خانه باید هر چه زودتر توسط فرد حرفه ای ویزیت شوند. در اولین ویزیت به والدین کمک می شود که مسئله سندرم را درک کنند. اهداف پرستاری بررسی این است که والدین در مورد رویداد په تصوری می کنند، چگونه به کودکان دیگر و اعضاء خانواده و دوستان توضیح داده اند. برخی از والدین قادر به بحث واضح در مورد احساسات خود می باشند، پرستار این گونه سازش را حمایت می کند. دیگران ممکن است تمایلی به بازگو کردن غم و غصه خود نداشته باشند و پرستار باید به این والدین کمک کند که احساسات خود را بازگو کنند. هنگامی که مرگ غیرقابل انتظار رخ می دهد غیرعادی نیست یکی از والدین دیگری را سرزنش نماید. حتی احساس گناه کنند که اگر زودتر کنترل می کردند بچه زنده می ماند. البته برای پرستار مهم است که با این احساسات کنار آمده و کمک کند که نابسامانی خانواده نیز به مسئله موجود (مرگ کودک محبوب) اضافه نشود. پرستار باید بازگو کردن عواطف را با پرسش در مورد گریه و احساسات غم، خشم یا گناه تشویق کند. البته کوششی است برای نشان دادن احساسات نه صرفا پذیرش احساسات، باید کمک نمود که والدین مکانیسم های سازشی خود را جویا شده و اگر موثر نبوده شیوه های جدید را بررسی کرد. ایده‌آل است که دفعات ویزیت و طرح ها برای مداخلات بعدی انعطاف پذیری باشد. برای مثال: خواهر و برادران در ابتدا ممکن است به نظر برسند که توضیحات را پذیرفته و سازگار شده اند ولی در دفعات بعد نشان دهند که از خوابیدن خودداری می کنند یا پرسش هایی در مورد تشیع جنازه و مرگ می کنند که نیاز آن ها برای کمک در سازش با مرگ است. به دنیا آمدن فرزند جدید، زنده ماندن وی و رسیدن به سنی بیش از سن کودک فوت شده مراحل مهم انتقالی برای والدین محسوب می شود. به دلیل این که جریان سوگ حداقل یکسال ممکن است طول بکشد و این که ملاقات تیم بهداشت ممکن است کامل نباشد ارجاع آن ها به والدین دیگری که با چنین حادثه ای روبرو شده اند ضروری می باشد.